Pijlen of bloemen?
31/12/2023
Hoe we kalm kunnen blijven te midden van al het lawaai
-door Mieke Bouma
Hoe groot moet het bloedbad nog worden, hoeveel bommen moeten er nog vallen? Dat vraag ik me af als ik naar het nieuws kijk. Hoe lang kunnen wraakgevoelens nog leidend zijn? Hoeveel haat en destructie gaat er nog komen, voordat we beseffen hoe nutteloos geweld is? Alles wat we bestrijden wordt immers altijd sterker! De haat groeit en volgende generaties worden opgezadeld met diepe trauma’s. Hoe kunnen we die spiraal doorbreken?
Mara en Boeddha
Toen de Boeddha (toen nog Prins Siddharta) onder de Bodhiboom zat om verlichting te bereiken, verscheen de demon Mara op het toneel. Deze opperdemon wilde voorkomen dat Siddharta verlicht zou raken omdat Mara dan zijn macht kwijt zou raken.
Om hem af te leiden en te verleiden stuurde Mara zijn drie mooie dochters op hem af. Zeven dagen lang probeerden zij met al hun verleidingskunsten Siddharta zwak te krijgen, maar Siddharta liet zich niet afleiden en bleef in stille contemplatie.
Vervolgens verscheen Mara als een groot leger met wel duizend handen, met in iedere hand een pijl. Maar toen Mara de pijlen op Siddharta richtte, vielen deze op de grond en veranderden in bloemen.
Woedende Mara liet zich niet uit het veld slaan en maakte een enorm kabaal. Hij schreeuwde, vloekte en schold.
Maar Siddharta bleef kalm en op een zeker moment legde hij zijn hand op de grond – ook wel het gebaar van Verlichting genoemd – waarmee hij getuigde van zijn recht om daar te zitten en van zijn ambitie om de ware aard der dingen te zien. Vervolgens begon het hevig te donderen, de aarde scheurde open en slokte Mara op. Op dat moment bereikte Siddharta verlichting en werd hij de Boeddha.
Samsara
In het Boeddhisme symboliseert Mara de demonische kracht die ons in samsara houdt. Samsara is de toestand waarin de mens eeuwig in kringetjes ronddraait en het lijden in stand houdt door wraak, machtsdenken, verlangen, angst, aversie, woede en onwetendheid. De demon Mara wil niets liever dan dat wij als mensheid in die toestand blijven. Hij heeft diverse legers, bommen, drones en tanks en hij wil koste wat kost voorkomen dat we hem doorzien. Hij probeert verwarring te zaaien en ons te verleiden in de aanval te gaan, zaken te veroordelen, partij te kiezen, de boel te wantrouwen of in verzet te gaan. Het effect is dat we vooral op de buitenwereld gericht blijven en het vertrouwen verliezen in onszelf en in onze aangeboren wijsheid
Wellicht kunnen we als de Boeddha leren hoe we pijlen in bloemen kunnen veranderen. In plaats bang, moedeloos of boos te worden, wraak te nemen, onze kop in het zand te steken of in de tegenaanval te gaan, kunnen we de pijlen gebruiken om te ontdekken welke patronen zichtbaar worden als we belaagd worden, moedeloos of onzeker zijn. Sluiten we ons af of stellen we ons open? Voelen we ons schuldig of vergevingsgezind? Zoeken we de oorzaak buiten onszelf? Worden we wijzer of dommer? Leren we onszelf kennen?
Vier Mara’s
Dit zijn vier demonische krachten (Mara’s) die proberen te voorkomen dat we onze innerlijke wijsheid aanboren:
- Devaputra mara – zintuigelijke geneugten. Bij moeilijkheden vluchten we makkelijk in plezier en zintuigelijk genot, waardoor we pijn, wrok of woede even vergeten. Hoe we deze pijl in een bloem kunnen veranderen is door de pijn te accepteren, het monster in de bek te kijken, patronen te leren herkennen, ons hart te openen en waar te nemen wat de pijn ons te vertellen heeft.
- Skandha mara – Nostalgie. Als de boel in duigen valt, als er chaos heerst, verleidt deze pijl ons terug te grijpen op veilige, oude concepten en opvattingen. We denken weer veilige grond onder de voeten te krijgen door nostalgisch terug te verlangen naar hoe het vroeger was. Oude concepten en ideeën over hoe de samenleving eruit dient te zien lijken aantrekkelijk. Toch is het beter om open en nieuwsgierig te beseffen dat er geen weg terug is en te onderzoeken wat er kan gebeuren. Zo kunnen deze pijlen bloemen worden.
- Klesha mara – Emoties en verhalen. Deze gaat over hevige emoties. In plaats van dat gevoelens er mogen zijn en het besef dat ze vanzelf weer verdwijnen, zijn we geneigd overal een verhaal van te maken, en vervolgens met dat verhaal op de loop te gaan. Dat zorgt ervoor dat gevoelens emoties worden en we ons daarmee gaan identificeren. Hoe je van deze pijl een bloem maakt is door bij hevige emoties mededogen te tonen voor jezelf en voor anderen en waar te nemen waar de emotie in het lichaam zich probeert vast te zetten.
- Yama mara – Angst voor de dood. Deze Mara gaat over de angst voor de dood. We proberen deze oerangst te vermijden door controle uit te oefenen, door vast te houden aan wat we kennen en bezitten en zo bevestiging te vinden voor ons bestaan. Maar angst voor de dood is eigenlijk angst voor het leven. We kunnen deze pijl in een bloem veranderen door ons verlangen naar controle en macht als een reminder te gebruiken en zo ieder moment als volkomen nieuw en fris te ervaren. Op die manier boren we onze aangeboren wijsheid makkelijker aan.
Het gaat er niet om de obstakels en de pijlen te vermijden, maar juist om ze te onderzoeken en ons af te vragen wat ze ons te vertellen hebben, wat ze blootleggen, welke patronen geleid hebben tot de huidige situatie en hoe we met kalmte en wijsheid vernietigende patronen kunnen doorbreken. Daarom, net als tijdens eerdere jaarwisselingen, deel ik het gedicht Desiderata (latijn voor ‘zaken waar je naar verlangt’) van Max Ehrmann uit 1927.
Ik wens iedereen een vredig en betekenisvol 2024!
Terug