Tussen hoop en vrees
19/12/2024
‘Find a place inside where there’s joy, and the joy will burn out the pain’.
– Joseph Campbell
We hadden het tijdens een van onze lessen over de spierballentaal van Rutte, die onlangs in zijn rol als Secretaris-generaal van de NAVO, propageerde dat we ons voor moesten bereiden op oorlog.
We spraken over hoe verhalen zowél kunnen oproepen tot angst, stress en verdeeldheid, áls wel tot liefde, vertrouwen en verbinding. Het is maar welk verhaal je vertelt.
En dus vroegen we ons af: waar blijft het hoopvolle verhaal, het verhaal dat behalve cortisol (stresshormoon, angst) vooral oxytocine (empathie, liefde) vrijmaakt…, zodat vrede dichterbij komt.
Zal het ons lukken dit soort verhalen te maken en te delen?
‘We hopen van wel, maar we vrezen van niet’, was onze conclusie, Aristoteles indachtig. Angst aanjagen is namelijk veel makkelijker dan het verspreiden van een hoopvolle en liefdevolle boodschap. Chaos creëren is sneller gefikst dan de vrede herstellen. Onvrede is een grote katalysator dan vredelievendheid.
Geen punt op de horizon
‘Er is helemaal geen punt op de horizon!’, riep iemand uit.
En ja, dat klopt.
Midden in crisisachtige tijden is er geen perspectief. En crisis betekent een scheiding tussen het oude en het nieuwe. Het oude werkt niet meer en het nieuwe moet nog geboren worden. Dus wat doen we in de tussentijd? Wat is onze opgave?
Over die horizon gesproken…We zijn gewend om die te zien als iets wat in de verte ligt, dat perspectief biedt. Maar zoals gezegd… in crisistijd ontbreekt die horizon.
Het woord horizon komt van het Griekse woord horos, en verwijst naar de stenen die worden gebruikt om grenzen te markeren. De horizon is dus eigenlijk een grens.
En een grens is niet zozeer een hek of prikkeldraad, of een muur (hoewel het er vaak zo uitziet), maar een zone, een drempel waar twee gebieden elkaar ontmoeten, dat kan de binnen- en de buitenwereld zijn, de scheiding tussen jou en de wereld, maar vooral is het de zone tussen het bekende en het onbekende. Tussen wat we weten en wat we niet weten. Dat onbekende is voor ons primitieve brein beangstigend.
Campbell over de horizon:
‘Er waren vroeger horizonten waarbinnen mensen leefden, dachten en mythologiseerden. Er zijn nu geen horizonten meer. En met de teloorgaan van horizonten hebben we botsingen meegemaakt en ervaren we nog steeds botsingen, verschrikkelijke botsingen, niet alleen van mensen maar ook van hun mythologieën …
Dat is precies wat we meemaken; en we zitten er middenin, op weg naar een nieuw tijdperk, een nieuwe geboorte, een totaal nieuwe toestand van de mensheid – waarvan niemand die vandaag de dag leeft kan zeggen dat hij de sleutel, het antwoord, de profetie, tot die nieuwe dageraad ervan heeft.’
(Joseph Campbell – Myths to Live By, pg. 254)
Boink…
Dus, als we geen sleutel voor de nieuwe dageraad hebben, geen perspectief en geen punt op de horizon? Wat dan? Waar halen we dan de moed en de hoop vandaan?
Precies: ín onszelf!
Dood en wederopstanding
Deze donkere tijd is een periode van dood én wederopstanding. De decembertijd op ons noordelijk halfrond herinnert aan de hoopvolle waarheid dat in de diepste duisternis altijd iets nieuws geboren wordt.
En ook De Reis van de held leert ons dat we, zodra we een drempel over zijn gaan en een donkere grot naderen, ingewijd worden in het mysterie van het leven. Die inwijding daagt uit de binnenwereld en de buitenwereld met elkaar in overeenstemming te brengen en het licht in onszelf aan te steken.
Daar waar we denken dat het stopt of ophoudt, blijkt er opeens een opening te zijn en ontdekken we nieuwe horizonnen. Zowel buiten onszelf als in diep in onszelf. Precies daar, op de drempel, ervaren we het contrast tussen wat is en wat zou kunnen zijn.
‘With great power comes great responsibility’, is een quote uit de Spiderman-film en in onze lessen proberen we de studenten en cursisten te doordringen van de verantwoordelijkheid die je als storyteller hebt. Met dezelfde ingrediënten waarmee je een goed en verbindend verhaal maakt, kun je ook een verhaal vertellen dat oproept tot haat, verdeeldheid en angst. ‘Stories can either be bacteria, or light…’ zei ben Okri ooit.
Met andere woorden: verspreid wat licht in deze donkere tijden.
Namens het hele Storytelling team wensen we jullie fijne feestdagen, nieuwe horizonnen, licht, liefde en vrede toe.
Graag tot ziens in het nieuwe jaar.
Terug