Recensie ‘Weg van het Onbekende’
15/08/2022
De ‘Edele kunst van het Niet-Weten’ breidt je mogelijkheden uit
‘Wat is de zin van Niet-Weten?’, vroegen Ignace de Haes (loopbaanbegeleider bij de Radboud Universiteit, ex-student van de Storytelling Academy en zijn collega Paul van der Velde (hoogleraar Aziatische Studies aan de Radboud Universiteit) zich af.
De zoekende mens
In het onlangs verschenen boek Weg van het onbekende – De zin van het Niet-Weten, proberen de auteurs – in dialoog met elkaar – antwoord te geven bovenstaande vraag. Als uitgangspunt nemen ze de zoekende mens, die – vooral als er chaos en wanorde dreigt en de toekomst onzeker is – de neiging heeft zich vast te klampen aan zekerheden, in verzet gaat of controle wil houden.
Dat is jammer, vinden de auteurs, want daarmee worden ondoordachte keuzes gemaakt en beperk je de ruimte van mogelijkheden.
Als je de Edele Kunst van het Niet-Weten (zo noemt Ignace de Haes dit) kunt omarmen en je daadwerkelijk openstelt voor een onzekere toekomst, breidt het aantal mogelijkheden zich uit, wordt je zelfvertrouwen groter, maak je meer doorvoelde keuzes en laat je je minder door angst of verwachtingen van anderen leiden.
Neem niets voor waar aan
Om die hypothese te staven nemen de auteurs je mee op reis langs Westerse filosofische denkers, als Socrates (Ik weet dat ik niets weet), de Stoïcijnen (Laat los wat buiten je vermogen ligt), Descartes (Ik denk dus ik twijfel), Paul Ricoeur (Taal gaat vooraf aan het Niet-Weten) en Boeddhistische filosofieën (Neem niets voor waar aan. Zien wij wel dezelfde wereld? Twijfel spoort aan tot zoeken.) en andere denkers zoals Nagarjuna (Niets bestaat op zichzelf).
Dialoog
In het tweede deel gaan de auteurs met elkaar in dialoog over het Niet-Weten aan de hand van grote thema’s als Twijfel, Controle, Geluk, Liefde, Macht en meer. De dialoog over al deze thema’s tussen de auteurs, die als email-uitwisseling ontstond, is vrij uitvoerig, dus tijd nemen voor dit boek is van belang.
De Haes komt met voorbeelden van hoe hij zijn eigen studenten verleidt om dat Niet-Weten te verdragen, er staan een paar interessante oefeningen in, waar ook taal en Storytelling een rol spelen. Zo vraagt hij o.m. van zijn studenten een fictief verhaal te schrijven over de toekomst.
Soms zijn de auteurs het niet eens met elkaar. Zo is er een dialoog over Carl Gustav Jung, waarbij van der Velde vindt dat Jungs interpretaties vooral gericht waren op zijn eigen gelijk. Maar dan moet je wel wat over Jung weten, anders kun je de dialoog niet volgen.
Mooie passages
‘Om ons heen nemen we chaos waar, een oerwoud of een woestenij aan impressies. We gaan vervolgens een fraaie tuin aanleggen waarin alles moet voldoen aan onze voorstellingen. Dat proces van tuinieren kunnen we controleren. Dan opeens gebeuren er hele onverwachte dingen, althans dingen die niet in ons aangeharkte tuintje passen, en dan zijn we geschokt omdat de wereld niet meer klopt. Terwijl…wat niet klopte was wat wij van ons wereldbeeld hadden gemaakt. […] Niet de wereld is dan gek, wij zijn dat met onze extreme behoefte aan controleerbaarheid.’ (PVDV)
En:
‘Als je het niet weet, dan is het de edele kunst om je juist niet op de ander te verlaten, maar op jezelf. Je hebt een innerlijk vertrouwen nodig om dat te kunnen, om te mogen twijfelen en de controle los te laten. Amen’. (IDH)
Oncomfortabel?
Het niet weten is per definitie oncomfortabel, maar door dit boek ontdek je wellicht hoe je kunt leren dat Niet-Weten te verdragen. Al met al een prettig mijmerboek over het ongemak van het onbekende. Helemaal in tijden van chaos en crises, waarin zoveel mensen zich graag vastklampen aan vermeende zekerheden, zouden we ons allemaal wat meer moeten bekwamen in de Edele Kunst van Niet-Weten.
*Disclaimer: Niet geschikt voor betweters.
Weg van het onbekende
De zin van het Niet-Weten
Ignace de Haes en Paul van der Velde
Uitgeverij Van Warven
200 blz. € 17,95
Mieke Bouma
Terug