Narratieve intelligentie en ‘the wolf inside’
30/01/2022
Storytelling is tricky business. Verhalen kunnen namelijk van alles teweegbrengen. Ze hebben zowel het vermogen mensen voor een idee warm te maken, maar ze kunnen het denken ook vergiftigen. Ze kunnen zorgen voor verlichting, opluchting, verzoening en mooie wezenlijke inzichten, maar met dezelfde principes ook misleiden, argwaan en cynisme verspreiden en waanideeën voeden. Verhalen leggen verbanden maar kunnen de banden ook verbreken.
Een duistere complottheorie maakt gebruik van dezelfde ingrediënten als een oude mythe, een slim marketingverhaaltje of een romantische komedie. Ze maken allemaal gebruik van ‘Stel je voor dat…’ en ‘Als dit gebeurt dan gebeurt er dat…’ Vervolgens wordt het verhaal – als het goed is – zo opgebouwd dat het overtuigend, geloofwaardig en aannemelijk is.
Narratieve intelligentie
Sinds mensenheugenis gebruiken we dit middel om elkaar te waarschuwen, op te voeden, een waarheid te communiceren en soms bewust te verleiden of te misleiden. Maar hoe weet je nu of een verhaal deugt? Of je erin wordt geluisd of niet? Vaak helpt het de vraag te stellen: welke ‘waarheid’ wordt hier eigenlijk gecommuniceerd? Waar roept het verhaal toe op? En kan ik me daarin vinden? Geloof ik het? Om dat te kunnen doorgronden is een mate van narratieve intelligentie nodig.
Tijdens de lessen bij de Storytelling Academy wijzen wij onze cursisten en studenten op de grote verantwoordelijkheid die er – vooral in deze chaotische overgangstijd – op de schouders van storytellers rust, want de verhalen en verhaaltjes buitelen over elkaar heen. Daarom is ‘narratieve intelligentie’ van belang. We hopen met onze lessen een fijnzinnig gevoel voor de goede verhalen te ontwikkelen, een scherp inzicht voor opbouw, structuur en het onderscheidingsvermogen om te bepalen een verhaal deugt of niet deugt.
We zien in deze tijd hoe giftige gedachten zorgen voor geloofsovertuigingen die aanzetten tot verdeeldheid, wantrouwen en zelfs geweld. En natuurlijk… in tijden van crisis en onzekerheid, zijn we geneigd verhalen te vertellen over wat er allemaal niet klopt en dat kan voor veel ellende en onrust zorgen. We gaan angsten, onrust en onzekerheid projecteren op de buitenwereld. En dat is niet ongevaarlijk.
The wolf inside
Jung schreef ooit dat de the wolf inside’ een veel grotere dreiging voor het menselijk bestaan vormt dan externe fysieke factoren. Als geestelijke krachten giftig worden, beschadigen ze ons collectieve welzijn en dat kan een collectieve psychische epidemie tot gevolg hebben. De moderne wereld zou ten onder kunnen gaan aan een pandemie van waanideeën. Onrealistische gedachten zijn nu eenmaal vaak veel sterker dan ratio.
Welke wolf gaat er winnen?
Bovenstaand plaatje vertelt het bekende verhaal over de twee wolven die in ons huizen en elkaar tegenspreken. De een is een kwade, jaloerse, achterdochtige wolf, de ander is een vredelievende, empathische, liefdevolle wolf. Welke heeft het voor het zeggen, uiteindelijk? Natuurlijk… De wolf die we aandacht geven en voeden.
Laten we daarom de verhalen die over ons heen spoelen zorgvuldig onderzoeken, kiezen en delen en bovenal kritisch zijn op de waarheid die er gecommuniceerd wordt. Roept het verhaal op tot cynisme, angst en wantrouwen? Probeert het te bewijzen dat er iets niet klopt. Of herinnert het verhaal ons aan de liefde, aan dat wat ons vreugde verschaft, aan dat wat ons verbindt, aan dat wat we kunnen doen wat binnen onze macht en invloedssfeer ligt?
(c) Mieke Bouma
Terug