Marius Gosschalk – Waar ik naar verlang is er allang
29/06/2023
-door Mieke Bouma
‘Als het vechten ophoudt, kan de dans beginnen’
Als je als mens geconfronteerd wordt met verlies, pijn of crisis, waar verlaat je je dan op? Kun je dan ergens een bron vinden? Kun je ergens hoop aan ontlenen? Wat is het zijden draadje? Waar zit de keuze? Hoe hervind je het licht?
Je gaat tijdens het event ‘Dansen met de draak’ het verhaal ‘Drie rode rozen’ vertellen. Waarom heb je voor dit verhaal gekozen?
Dit verhaal laat de ultieme crisissituatie zien van iemand, een Joodse man, die in de tweede wereldoorlog alles is kwijtgeraakt. Zijn hele familie, zo’n 80 mensen, zijn omgekomen. Daarmee is hij zijn hele context verloren en is terecht gekomen in een situatie die vergelijkbaar is met de situatie van de Bijbelse Job. Een extreme crisis. Je ziet daarin een parallel met onze huidige tijd. Denk aan de machteloosheid van de mensen in de toeslagen-affaire die nergens terecht kunnen, of mensen die uit Oekraïne gevlucht zijn en alles en iedereen kwijt zijn geraakt. Waar zoek je dan je houvast? Hoe kom je in het reine met het lijden?
Wat leert het verhaal ons over in het reine komen met het lijden?
Een crisis roept altijd een vorm van lijden op. Het kan zijn dat je je er lamgeslagen door voelt. Je voelt dat je niets meer kunt doen. Je kunt ook gaan vechten en je voornemen een dader te vinden die je voor het gerecht gaat slepen. Maar er is nog een manier: en dat is de zogenaamde derde weg vinden.
In dit verhaal zie je hoe de eenvoudige kleermaker Salomon Zeitscheck in een denkbeeldige dialoog met de Bijbelse Job probeert een proces tegen God aan te spannen. Als Jood heb je een overeenkomst met God (het verbond van Mozes) en als het er alle schijn van heeft dat God zich niet aan de afspraken heeft gehouden, kun je een proces beginnen. Abel Herzberg was overigens zelf jurist. Niet vreemd dat hij het thema van het proces tegen God gebruikt. Hij zat zelf in het concentratiekamp Bergen Belsen, overleefde dit en zal zich deze vraag gesteld hebben: waarom? Waarom moest ons dit overkomen? Waarom dit leed? Is het een straf? Wie heeft er dan schuld? Een typische juridisch/filosofische kwestie: de relatie tussen straf en schuld.
Waar gaat het verhaal voor jou in essentie over?
Als je niets meer hebt om je aan vast te houden, waar kom je dan uit? In dit verhaal wendt de hoofdpersoon zich tot Job en God. Ook al is hij zelf niet gelovig, hij blijft zich de vraag stellen: waarom? Waarom zijn mijn kinderen vermoord? Maar hij komt er niet uit.
Totdat hij zich uiteindelijk realiseert dat de God tot wie hij zich richt, in principe eenheid en heelheid is. En dat hij zelf deel uitmaakt van die eenheid. Alles is God. Het hele leven is een inblazing van God, van het goddelijke. Dus ook hijzelf. Dan maakt hij een draai van aanklager naar het besef dat hij met zijn aanklacht het hele leven, inclusief zichzelf, aanklaagt. Hij ziet in dat het grootste lijden ervaren wordt door zichzelf los te zien van het geheel. En pas dan beseft hij dat hij een compagnon is van het Al. Dat hij medeschepper is van het leven. En dat verandert alles.
Is dat de derde weg waar je het over hebt?
Ja. Stil te staan bij de vraag: waar ben ik deel van dit geheel? Kan ik mezelf daar los van zien? Of niet? Als ik er deel van ben, ben ik ook een scheppende kracht. Dat besef maakt dat hij de aanklacht kan laten varen, zijn woede, zijn lethargie. En dat hij bereid is in vrede te kunnen sterven met dat idee. En ja… als je ermee kunt sterven, kun je er ook mee leven.
Wat levert dat op? Wat kunnen wij ervan leren?
Het is de aanvankelijke worsteling, de angst en het verzet die – als je loslaat – verandert in meebewegen. Eerst is er wellicht de impasse, de lethargie, dan de woede en het verzet, maar pas als je je overgeeft en je deel van het geheel voelt ontstaat er beweging en kan er iets nieuws ontstaan. Het gebeurt pas als we inzien: daar waar ik naar verlang (die eenheid) is er eigenlijk al lang. Je zelf los zien van de heelheid is eenzaam, dat kunnen we nauwelijks verdragen. De universele menselijke impuls is dan ook: je vechten en vasthouden. Als je bang bent dat je verdrinkt, klamp je jezelf ergens aan vast. Maar hoe harder je je vastklampt hoe groter de kans dat je kopje onder gaat. Pas als het vechten stopt, begint het dansen. En dan kan er ook weer hoop ontstaan. Hoop brengt de toekomst. Hoop doet leven.
N.B. Het verhaal is gebaseerd op het boek Drie Rode Rozen van Abel Herzberg, en op het theaterstuk Job op Schokland dat ooit door Henk van Ulsen ten tonele is gebracht. Marc van Seeters, dramaturg, heeft deze twee verhalen tot een nieuw verhaal bewerkt. Marius speelt/vertelt dit verhaal en wordt daarbij begeleid door twee muzikanten.
Meer over Marius…
Terug