‘Leve het woord’… want het vrije woord staat op het spel
26/03/2025
Polonius: “What do you read, my lord?
Hamlet: Words, words, words.”
Onlangs publiceerde de New York Times een lijst van verboden woorden. Ambtenaren in de VS kunnen ontslagen worden als ze die woorden gebruiken. Een verontrustende ontwikkeling. Want als we de woorden niet mogen gebruiken, hoe geven we dan uitdrukking aan wie we zijn? Wat kunnen we erop zeggen?
Het verbieden van woorden zorgt per definitie voor een verontrustende stilte. Want als stemmen worden gesmoord, wordt de waarheid onderdrukt en verdoezeld. Woorden als ‘vrouw, ‘woke, ‘activisme’, ‘gender – woorden die iets uitdrukken over hoe wij de wereld ervaren, zijn in delen van Amerika nu taboe.
George Orwell waarschuwde hier al voor in zijn klassieker 1984. In zijn dystopische wereld introduceert hij ‘newspeak‘, een door de overheid gemanipuleerde taal die steeds verder wordt gereduceerd. Met als doel? Mensen beperken in hun denken, omdat het denken in woorden plaatsvindt. Hoe minder woorden, hoe minder ruimte voor kritisch bewustzijn, voor rebellie, voor vrijheid. ‘Oorlog is vrede’, en… ‘vrijheid is slavernij’: dubbelspraak om ons in een narratief te dwingen waaruit ontsnappen onmogelijk lijkt.
In den beginne was het woord
Als we verder terugkijken, naar het begin van ons bestaan, lezen we in de Bijbel: ‘In den beginne was het Woord, en het Woord was God’, waarmee wordt uitgedrukt dat woorden onze primaire scheppende kracht zijn. Met het woord begint alles. Door woorden geven we betekenis, door woorden verkennen we de diepten van onze ziel en de wereld om ons heen. Met een woord geven we iemand een naam en bestaansrecht. Met woorden formuleren we een idee en maken we verhalen.
Het Woord is niet alleen klank of een symbool maar de brug tussen ons innerlijk leven en de wereld om ons heen.
Wanneer die woorden ons worden ontnomen of verboden worden, verliezen we niet alleen de woorden zelf, maar ook de mogelijkheid om uitdrukking te geven aan dat wat ons het meest raakt. En daarmee verliezen we onszelf. We verliezen de subtiliteit van de taal, de nuances die nodig zijn om betekenis te geven en ons begrip van de wereld vorm te geven. Vrijheid van denken en voelen worden aangetast.
Controle en censuur
Censuur van woorden is daarom een aanval op ons vermogen te denken, te voelen en te dromen. Het is een gevaarlijk begin van een glijdende schaal richting fascisme, waar controle over het narratief gelijk staat aan controle over het individu. Als we niet langer kunnen spreken over zaken die ons raken – of dat nu gender is, activisme, of het recht om te bestaan als vrouw – wat blijft er dan nog over van ons mens-zijn?
Laten we de ruimte blijven verdedigen waarin iedereen zich kan uitdrukken, juist in tijden van verdeeldheid. Woorden hebben de vrijheid nodig om hun weg te vinden in een wereld die complexer en diverser is dan ooit tevoren. Zonder woorden kunnen we niet vormgeven aan datgene wat ons bezielt, en zonder die mogelijkheid verliezen we onze ziel.
Tot slot…
Laten we de woorden alsjeblief vrijlaten, ze moeten kunnen vliegen, de ruimte hebben, zich kunnen ontwikkelen, ze mogen verbasteren, ze mogen gek doen, schokken, ze mogen verwarren, ze mogen prikken, mogen verbindingen aangaan met andere woorden. Woorden vormen het gereedschap waarmee we onze levens onderzoeken, onze route uitstippelen, elkaar troosten, onze gevoelens kenbaar maken, moeilijke dingen uitleggen, iets nieuws tot stand brengen. Woorden vormen de sleutels tot een toekomst die echt van ons is, omdat wij die zelf hebben geschapen via de kracht van het omnipotente woord en de verhalen die we ermee kunnen maken.
Leve het woord!
(c) Mieke Bouma
Terug