Terug

Kan ik me bevrijden uit de algoritme grot?

05/08/2024

“Remember… all I’m offering is the truth. Nothing more” – Morpheus (The Matrix)

Laatst in de trein klikte ik achteloos op een paar linkje over de komende presidentsverkiezingen in de USA. Het algoritme me van YouTube sleurt mij sindsdien mee in een mistig hol van aannames, voorspellingen, meningen en ‘memes’ over de presidentskandidaten en de verkiezingsuitslag. Deze verschijnen naast de al bekende stroom van beloftes over het verminderen van artrose, slaapmeditaties, yoga-oefeningen, filmpjes van Koot&Bie, schrijfblogs en -tips van Margaret Atwood, dans- en muziekclipjes (ha ha, dan weet je gelijk welke linkjes ik eerder had aangeklikt). YouTube is gekmakend en verslavend.

Algoritmes

Gevangen in de donkere grot van al die oppervlakkige clips, afbeeldingen en valse illusies, afgewisseld met irritante reclames, ben ik – als een gevangene in de grot van Plato – geneigd te geloven dat dat wat me voorgeschoteld wordt, min of meer klopt. In mijn digitale wereld gaat Kamala Harris winnen, terwijl ik zeker weet dat op andere schermen Trump de beoogde winnaar is. Dat doen die geniepige algoritmes.

“We accept the reality of the world with which we are presented” -The Truman Show

De Grot van Plato is al vaker als analogie opgevoerd om de eigenaardigheid van onze kijk op de werkelijkheid te verklaren en vertelt ons min of meer waarom wij in deze tijd zo ‘hooked’ zijn aan sociale media. De schaduwen op de digitale grotmuur laten namelijk precies zien wat we willen zien en bevestigen onze aannames en ideeën over hoe het leven werkt. Algoritmes maken de dienst uit, brainwashen, verblinden en ketenen ons. En dat heeft (vooral sinds de Coronatijd) veel voor verdeeldheid en polarisatie gezorgd. Ieder lekker in zijn eigen digitale grot.

Illusionaire wereld

In de film ‘The Matrix’ uit 1999 (een moderne interpretatie van de Grot van Plato) zien we dezelfde surrealistische dynamiek. Het toont het idee van een ‘parallel universum’ waarin mensen leven terwijl ze worden misleid door een gemanipuleerde realiteit. De film was zijn tijd ver vooruit en toont hoezeer die fictieve wereld overeenkomt met onze digitale levens op sociale media nu.

Ook in de ‘Truman Show’ (uit 1998) zien we hoe de hoofdpersoon gevangen zit in een illusionaire wereld, waar hij zich aanvankelijk niet van bewust is.

Beide films – uitgekomen aan de vooravond van de 21^ste eeuw, hebben voorspellende waarde gehad over hoe de digitale wereld (die toen net in opkomst was) ons gevangen zou kunnen zetten. We leven mee met de hoofdpersonages die proberen te ontsnappen uit de wereld van illusies en daarin worden tegengewerkt door een kwaadwillende macht. Innerlijke angsten en andere obstakels moeten worden overwonnen. Uiteindelijk lukt het onze helden zich te bevrijden en ontdekken ze de wereld buiten de illusies. Dan pas kunnen ze de dingen zien zoals ze ‘werkelijk; zijn en kunnen ze op een meer authentieke manier in het leven staan. Met andere woorden… het thema van de heldencyclus in een zuivere vorm: hoe we kunnen ontsnappen uit beperkt bewustzijn.

Maar als je uit de neprealiteit wilt stappen en je bevrijden uit de waanvoorstellingen, valse beloften, de egotripperij en mistige aannames die de digitale wereld je voorschotelt, dan moet je best sterk in je schoenen staan, vertrouwen op je eigen kracht en mogelijk rebelleren, zoals Neo in ‘The Matrix’. Ik las dat er steeds meer off-line bijeenkomsten worden georganiseerd om digitaal te detoxen. Wat een mooie ontwikkeling.

Er is leven buiten de grot

“You have to let it all go, Neo. Fear, doubt and disbelief. Free your mind” – Morpheus (The Matrix)

Mark Tansey, Triumph Over Mastery II

Er is een leven buiten de grot die voelbaar wordt als je je bewust onttrekt aan de digitale bagger. Dat vraagt aandacht, bewustzijn en zelfreflectie. Deze zomer doe ik het als volgt: Ik leg mijn telefoon weg, zet mijn computer uit en ga naar buiten, om te fietsen te zwemmen, te wandelen. Zonder telefoon of laptop ga ik in de tuin zitten lezen en schrijven, ik luister naar de vogels, het gezoem van de bijen en het geritsel van de blaadjes. De zomer is een heel geschikt seizoen voor deze escape. Steeds als mezelf betrap op de neiging ‘even te kijken’ op mijn telefoon, zeg ik tegen mezelf: ‘Free my mind, free my mind!’

Ik wil de wereld graag door mijn eigen ogen blijven zien en mijn eigen waarheid ontdekken, ook al schijnt de zon daar soms fel.