Terug

Hoe vinden we de bezieling terug?

26/10/2022

– door Mieke Bouma

Ik gaf onlangs een ‘interactieve’ lezing aan een groep van zestig mensen, veelal mannen, die getuige hun lichaamstaal, wat reserves hadden bij het onderwerp (storytelling). Ik zag veel armen over elkaar, ik meende zelfs iemand te zien dutten. Bij open vragen aan mijn publiek werd oogcontact vermeden, of ging men op een telefoon kijken. Ik kreeg weinig respons. Dat voelde ongemakkelijk en had ook invloed op mij. Ik dacht halverwege: dit gaat ‘m niet worden. Maar aan het einde kwam er een vrouw naar me toe en zei: ‘Ik ben zo geïnspireerd door je verhaal! Ik weet weer helemaal wat ik te doen heb. Ik ga op vleugels naar huis’. Ik was verrast. Toch iemand geraakt! En misschien waren het er toch wel meer, maar durfden ze het niet te zeggen. Het gaat tenslotte om mensen ergens raken, waardoor ze ‘anders’ de deur uitlopen. Opgeladen, blij, verrast, aangedaan, met nieuwe inzichten. En nee, dat lukt lang niet altijd.

Raken… hoe werkt het?
Raken heeft vele synoniemen: treffen, ontroeren, beroeren, aangrijpen, toucheren, meesleuren, emotioneren, frapperen… Het echte doel is natuurlijk: bezielen, ofwel de ziel raken. Dat is namelijk wat verhalen vermogen.
Aristoteles omschreef het in zijn Poëtica: een goed verhaal kan een catharsis-werking hebben, het reinigt de ziel. Juist door de dramatische opbouw van een verhaal en door de identificatie kan een verhaal de lezer/kijker gevangenhouden tussen hoop en vrees en deze meesleuren in de richting van de denouement, ook wel clearing genoemd oftewel de ontlading, waardoor we kippenvel krijgen, moeten huilen van ontroering of opgelucht ademhalen. Dan zijn we geraakt.
En dan heb ik het alleen nog maar over de meer ‘passieve’ vorm van storytelling. Als mensen zelf ook nog uitgedaagd en verleid kunnen worden tot het vertellen van persoonlijke verhalen en ervaren dat ze – juist door hun ziel bloot te leggen – op hun beurt weer mensen kunnen raken, kan dat enorm veel in beweging zetten. Dat is de kracht en de magie van storytelling. Het kan vleugels geven.

Bezieling
Laten we er geen doekjes om winden… het gaat allemaal over bezieling. En die is er of die is er niet. Bezieling kun je het beste onderzoeken door je af te vragen wanneer de bezieling weg is en hoe die weer terug te vinden is. Daar precies vindt de magie plaats.
Zonder bezieling voelt het leven en het werk mat en doods, het creëert een vacuüm, een leegte. We voelen ons moe, ongeïnspireerd en de bronnen van bezieling raken uit het zicht. Pas als we onszelf toestemming geven de bezieling weer toe te laten, kan het weer gaan stromen. Dan lijkt er ruimte te ontstaan ergens in de borststreek. Somberheid verdwijnt, inspiratie neemt het over. De creativiteit ontwikkelt zich. Een wonderlijk proces.

Bronnen van bezieling

Hoe zorg je voor bezieling? Ik kan zelf, behalve door mooie verhalen en films, door heel veel andere zaken geraakt worden. Zoals het Laudate Dominum van Mozart in de uitvoering met Kiri te Kanawa, de choreografieën van Pina Bausch, de song Tumble Weed van Neil Young, het betreden van een kathedraal, een gouden herfstbos, een gedicht van Rutger Kopland, Spaanse flamenco, een documentaire zoals My Teacher Octopus en nog veel meer. Soms, als ik me mat en leeg voel, of somber en uitgeput, lusteloos – zoek ik die bronnen bewust op omdat ik weet dat die me laven. Het enige wat moet ik doen is mezelf daar toestemming voor geven; herkennen en erkennen dat de ziel zich had teruggetrokken. Dat ik te weinig ‘binnenwerk’ had gedaan. En voilà, het wonder voltrekt zich. De creativiteit doet jubelend herintrede.

Cynisme en nihilisme genezen
In tijden waarin cynisme, wantrouwen en nihilisme de boventoon voeren, zouden we moeten focussen op dat wonderlijke proces van het herwinnen van bezieling. Op heel veel vlakken en in veel sectoren is de ziel er compleet uit. De wereld van de protocollen – de bureaucratie – knarst in zijn scharnieren. Dat gecombineerd met de dreigende klimaatcatastrofe, al die gekke nihilistische waandenkbeelden, de onvrede, de oorlogen… het maakt mensen murw, cynisch en machteloos. De spirit ontbreekt. We snakken allemaal naar meer creativiteit, naar inspiratie en perspectief.
We zouden de collectieve menselijke ziel moeten voeden.
Hoewel… misschien hoeven wíj de ziel niet te voeden, maar moet de ziel óns voeden. De ziel spat van zichzelf al uit elkaar van zichzelf van de inspiratie en creatieve energie. Met die spirit kunnen we bouwen aan een nieuwe wereld, want de menselijke creativiteit is grenzeloos. Het enige wat we moeten doen is ons daarvoor openstellen, de verbeelding toelaten, kunstvormen omarmen, hardop zingen, dansen, liedjes schrijven, geurige paddenstoelensoep maken, elkaar verhalen vertellen.

Tot slot dit verhaaltje…
Er komt een vrouw bij de dokter en zegt: Ik slaap zo slecht, dokter. Ik voel me de laatste tijd terneergeslagen, tobberig, moe en leeg. Ik heb nergens meer zin in. Het wereldnieuws drukt op me. Heeft u voor mij een slaapmiddel?
De dokter vraagt aan haar: Wanneer ben je opgehouden met zingen? Wanneer ben je opgehouden met dansen? Wanneer ben je opgehouden je te laten raken door verhalen?

afbeelding door Esther Malaparte: De Magiër, uit het Archetypespel
In het voorjaar organiseren we de cursus Raak, Storytelling en presenteren, met Antoinette van den Steenhoven.

 

Terug